ĐỘC ĐÁO TỤC NHUỘM RĂNG ĐEN CỦA NGƯỜI LỰ Ở TAM ĐƯỜNG

Dân tộc Lự biết làm ruộng nước từ lâu đời và làm nương rẫy để trồng ngô, khoai, sắn. Nghề trồng bông dệt vải phát triển ở hầu hết gia đình người Lự. Phụ nữ Lự có bàn tay thêu thùa khéo léo, may, dệt trang phục cho cả gia đình; nhất là váy, áo, khăn của thiếu nữ về nhà chồng trong ngày hôn lễ được thêu hoa văn thổ cẩm trang trí trên nền vải nhuộm chàm rất đẹp. Đặc biệt đối với phụ nữ dân tộc Lự, hàm răng đen bóng vẫn là một tiêu chuẩn của nhan sắc. Phụ nữ Lự từ trẻ đến già đều nhuộm răng đen. Trên hàm răng đen nhánh hạt na ấy có hai cái răng cạnh bên phải được bịt vàng. Các cô gái Lự ngày xưa muốn lấy được chồng không thể bỏ qua tục nhuộm răng đen hoặc cấy răng vàng. Nét cười để khoe ra hàm răng đen, hay chiếc răng vàng thì dường như tươi tắn hơn trong mắt người Lự. Ông Lò Văn Én – Bản Nà Khum, xã Bản Hon, huyện Tam Đường, chia sẻ: “Tục nhuộm răng xuất phát từ quan niệm về chuẩn đẹp của người Lự, răng đen mới là răng đẹp, cô gái nào nhuộm răng đen mới có nhiều chàng trai để ý. Phong tục tập quán của chúng tôi là phụ nữ dân tộc Lự bắt đầu từ 13, 14 tuổi là nhuộm răng đen rồi, khi nào rụng hết răng rồi mới thôi."

Đối với đồng bào Lự, nhuôm răng đen đó không chỉ là cách làm đẹp của riêng họ mà còn là sự tinh tế trong “bí quyết” nhuộm mầu của đồng bào được lưu giữ một cách kỹ lưỡng. Bà Lò Thị Chay – Bản Đông Pao, xã Bản Hon, huyện Tam Đường, cho hay: “Nhuộm răng đen của người phụ nữ Lự là một trong những nét đẹp văn hóa đặc trưng của dân tộc chúng tôi, người Lự chúng tôi quan niệm răng phải đen thì mới xinh và tôi đã nhuộm răng từ khi tôi mới đang còn là một thiếu nữ ở tuổi 15”.

Những hàm răng đen nhánh của người phụ nữ dân tộc Lự.

Ở trong mỗi gia đình, người phụ nữ nào cũng trang bị cho mình những vật dụng cần thiết, sẵn có để nhuộm răng đen (cây ngứa). Cứ mỗi buổi tối, sau khi cơm nước xong xuôi, bên bếp lửa, họ lại mang cây ngứa ra đốt, đợi khi nhựa cây ngứa chảy ra, họ sẽ lấy khói đen ám trên cây ngứa chà lên răng để nhuộm răng thành màu đen. Giá trị thẩm mỹ của tục nhuộm răng đen, giờ đây, có thể người xuôi thấy lạc hậu, song người Lự thì khác, đó không chỉ là cách làm đẹp của riêng họ mà còn là sự tinh tế trong “bí quyết” nhuộm màu độc đáo đã thành truyền thống của dân tộc. Bà Lò Thị Chay – Bản Đông Pao, xã Bản Hon, huyện Tam Đường, cho biết thêm: “Nhuộm răng ngoài cho răng chắc khỏe thì người Lự nhuộm răng còn để thể hiện nét duyên dáng của người phụ nữ Lự”.

Đối với đồng bào Lự, hay một số đồng bào thiểu số miền Tây Bắc, tục xưa đã gắn với bản, với dân tộc thì bằng mọi cách giữ tục như chính sự sống của họ. Dường như người con gái Lự nhuộm răng đen để ý tứ giữ cho mình những nét duyên, giữ riêng cho người mình yêu. Tục nhuộm răng đen không chỉ được coi là thẩm mỹ làm đẹp để có được một nụ cười tươi, duyên dáng mà còn là để gìn giữ nét phong tục độc đáo của người Lự xưa cho đến nay…

Ảnh+Video: Cầm Thanh

Trung tâm VHTT&TT Tam Đường